Rekeningrijden komt steeds vaker ter sprake nu de elektrische auto de belastinginkomsten aan de pomp onder druk zet. Dit artikel bekijkt waarom betalen naar gebruik logisch is, wat het betekent voor verschillende groepen en welke voorbeelden er al bestaan in binnen- en buitenland.
Waarom rekeningrijden op de fiscale agenda staat
Het huidige belastingstelsel rond autorijden leunt zwaar op accijnzen bij de pomp en aanschafbelastingen gebaseerd op CO₂-uitstoot. Door het toenemende aandeel elektrische voertuigen lopen die inkomsten terug, omdat EV’s geen benzine of diesel tanken en tijdens het rijden geen directe CO₂ uitstoot hebben.
Voor de schatkist betekent dat minder geld voor wegenonderhoud en infrastructuur. Rekeningrijden — betalen per kilometer of per gereden zone — wordt gezien als manier om die gat in de begroting op te vangen en tegelijkertijd beleid te sturen op gebruik in plaats van eigendom.
Een bijkomend argument op de fiscale agenda is voorspelbaarheid: een gebruiksafhankelijke heffing kan stabielere inkomsten leveren naarmate de brandstofaccijnzen verder wegvallen. Dat maakt langjarige planning voor wegbeheer en openbaar vervoer mogelijk zonder telkens te moeten bijsturen op korte termijn.
Eerlijkheid en verdeling: wie betaalt meer, wie minder?
Een belangrijk argument voor betalen naar gebruik is dat het als eerlijker wordt ervaren: wie veel rijdt, betaalt meer; wie weinig kilometers maakt, betaalt minder. Dat principe kan voor veel mensen met een lager inkomen aantrekkelijk uitpakken omdat zij vaak kortere woon-werkafstanden hebben.
Dat betekent niet dat iedereen er automatisch op vooruitgaat. Forenzen met lange ritten of mensen in dunbevolkte gebieden kunnen juist meer gaan betalen. Belangrijk daarbij is hoe tarieven worden ontworpen: vaste basiskosten, variabele tarieven per kilometer en kortingsconstructies voor kwetsbare groepen zijn allemaal instrumenten om de verdeling te sturen.
Tariefstructuren kunnen bovendien gericht worden ingezet om beleidsdoelen te bereiken, bijvoorbeeld door lagere tarieven in regio’s met beperkte vervoersalternatieven of door seizoen- of vervoersspecifieke kortingen te bieden. Dergelijke verfijningen helpen voorkomen dat een eerlijkheidsprincipe onbedoeld tot sociale knelpunten leidt.
Rekeningrijden als gedragsinstrument: minder files en schonere steden
Pay-per-use kan meer zijn dan alleen een inkomstenbron; het is ook een middel om gedrag te sturen. Door hogere tarieven tijdens piekuren of in drukke stadscentra kan het systeem files en verkeersdruk verminderen. Dat idee ligt dicht bij bestaande congestieheffingen die in steden als Londen en Stockholm werken.
Internationale voorbeelden laten zien dat zulke maatregelen effectief kunnen zijn, maar ook gevoelig liggen. In Stockholm zorgde de heffing voor een forse afname van verkeer in het centrum, wat op fotografie leidde tot bijna lege straten en veel discussie. Het leert dat tarieven goed moeten worden afgestemd om gewenst effect te bereiken zonder onvoorziene maatschappelijke kosten.
Naast piektarieven kunnen ook differentiaties naar type weg of vervoerswijze ingezet worden, zodat het gedrag van automobilisten subtiel wordt beïnvloed zonder rigide beperkingen. Dit geeft beleidsmakers een fijnmazig instrumentarium om bereikbaarheid en leefbaarheid in balans te houden.
Techniek en privacy: hoe wordt meten van kilometers geregeld?
Een cruciale vraag bij rekeningrijden is hoe kilometers op een betrouwbare, betaalbare en privacyvriendelijke manier worden vastgelegd. Oplossingen variëren van odometer-aflezingen bij de APK tot moderne on-board units die GPS- of mobiele data gebruiken.
Een privacybewuste aanpak kan bijvoorbeeld alleen totaal afgelegde kilometers registreren zonder locaties vast te leggen, of gebruik maken van lokale verwerking zodat ruwe data niet centraal terechtkomt. Transparantie over welke data wordt opgeslagen en wie toegang heeft, is essentieel om maatschappelijke acceptatie te winnen.
Praktische details rond audits, controle en geschilprocedures zijn even belangrijk: gebruikers moeten kunnen nagaan en betwisten wat in rekening is gebracht. Heldere regels en eenvoudige inzage- en correctiemechanismen vergroten vertrouwen en voorkomen dat technische problemen leiden tot langdurige conflicten.
Autobesitas en gewichtstaks: waar wegenvermoeidheid vandaan komt
Naast afstand en tijd speelt ook het gewicht en de grootte van auto’s een rol in fiscale discussies. Elektrische auto’s hebben door accu’s een hoger gewicht dan vergelijkbare benzine- of dieselmodellen, wat bij wegenbelasting of heffingen kan leiden tot hogere lasten voor EV-rijders.
Om dit onbedoelde nadeel te voorkomen, pleiten experts voor belastingmaatstaven die naar oppervlakte of formaat kijken in plaats van puur naar gewicht. Zo wordt niet de schone technologie zwaar belast en komt de aandacht juist te liggen op ‘autobesitas’ — de trend om steeds grotere en zwaardere voertuigen te kiezen.
Die discussie raakt ook aan infrastructuurkosten: zwaardere voertuigen veroorzaken meer slijtage aan wegen en bruggen, en dat kan een rol spelen bij de keuze voor tussenliggende maatstaven. Door de focus te verleggen naar impact op infrastructuur in plaats van alleen producteigenschappen, wordt het debat praktischer en gerichter.
Praktische effecten voor de doorsnee automobilist
Voor veel huishoudens kan rekeningrijden financieel neutraal of zelfs voordeliger uitpakken, zeker voor mensen die minder dan het landelijk gemiddelde rijden. Voor mensen met lange woon-werkafstanden of weinig alternatieven voor de auto kan de rekening echter hoger worden.
Daarom is ontwerp en communicatie cruciaal: helderheid over tarieven, compensaties voor kwetsbare groepen en proefprojecten kunnen helpen om het systeem te testen en te verbeteren voordat het landelijk wordt ingevoerd.
Daarnaast bieden proefprojecten de kans om technische kinderziektes weg te werken en om gedragsreacties op reële schaal te observeren. Dergelijke pilots geven ook ruimte om maatschappelijke discussies te voeren over regressiviteit en om tijdig bij te sturen voordat regels definitief worden vastgesteld.
Conclusie: rekeningrijden als instrument, niet alleen als heffing
Rekeningrijden biedt een logische route om dalende accijnzen op te vangen en tegelijk verkeer en vervuiling te beïnvloeden. Het is geen wondermiddel: ontwerpkeuzes bepalen wie betaalt en hoeveel, en technologische en privacyvraagstukken vereisen zorgvuldige aanpak.
Internationale voorbeelden tonen zowel effectiviteit als politieke gevoeligheid. Met slimme tarieven, gerichte compensaties en transparante datakaders kan betalen naar gebruik echter een eerlijker en toekomstbestendiger alternatief worden voor het huidige belastingstelsel rondom autorijden.
FAQ
Wanneer wordt rekeningrijden ingevoerd in Nederland?
Er is nog geen vaste invoeringsdatum; eerst volgen proefprojecten en politieke besluitvorming. Verwacht gefaseerde pilots en landelijke uitrol pas nadat techniek en regels zijn getest.
Hoe wordt met privacy omgegaan bij kilometerregistratie?
Er bestaan technische opties om alleen totaalafstanden te registreren of ruwe locatiegegevens lokaal te verwerken. Belangrijk zijn transparantie, inzagerechten en audits om vertrouwen te bouwen.
Betekent rekeningrijden dat elektrische auto’s zwaarder worden belast?
Niet per se — beleidsmakers kunnen maatstaven kiezen op basis van impact op infrastructuur (oppervlakte of formaat) in plaats van gewicht. Daarmee voorkomt een eerlijk systeem onbedoelde nadelen voor EV-rijders.
Bron: WNL Haagse Lobby
